Mikołaj Gogol (1809-52) - rosyjski pisarz, poeta, dramaturg, autor m.in. powieści "Martwe dusze", cyklu opowiadań petersburskich (m.in. "Pamiętnik wariata, czy "Nos"), bodaj jednak największą sławę przyniosły mu dramaty, zwłaszcza "Ożenek" i przede wszystkim tłumaczony na kilkadziesią języków, grany w teatrach całego świata Rewizor. Jak pisze Antoni Semczuk (w Dziejach literatur europejskich) Intryga komedii oparta jest na komicznym qui pro quo: przygodnego podróżnika, młodzieńca z lekka głupawego, wzięto w małym prowincjonalnym miasteczku za tajnego rewizora ze stolicy. Ten, początkowo bez wyrachowania, później - dostrzegająć korzyści - świadomie wchodzi w tę rolę; miejscowy patrycjat zaś usiłuje go przekupić obnażając przy tym cały bezmiar swoich łajdactw. Pomyłka zostaje jednak wykryta i sztuka kończy się zapowiedzią przyjazdu prawdziwego rewizora. Anegdotę tę przekształcił Gogol w drapieżną satyrę na cały system biurokracji carskiej, a działalność fałszywego rewizora ukazał jako działalność rewizora prawdziwego - tylko odbitą w krzywym zwierciadle. Wielkość jednak tej sztuki polega na tym, że choć rzecz dzieje się w carskiej Rosji ma wymiar absolutnie uniwersalny. Takie rzeczy, takie zachowania mogą zdarzyć się w każdym społeczeństwie (zwłaszcza w społeczeństwach, państwach niedemokratycznych) i w każdym czasie.
Komentarze